Goblen

Goblen, bir kumaş üzerine renkli iplerin iğne ile işlenmesi ile resim oluşturulması sanatıdır. Goblen ya da diğer adı ile “gobelin”; genellikle resmin baskı yolu ile kumaşa aktarılarak ve noktaları sayılabilir bir kumaş üzerine tek yönlü işleme tekniği (/) uygulanarak yapıldığı bir işleme sanatıdır. Goblende işlemenin tek yönlü yapılması, ürüne üç boyutlu bir izlenim vermektedir. Kralların sanatı olarak da bilinen goblenin temeli XVII yy.’da Fransa’ya dayanır. XVII.yy. Avrupa saraylarının halılarında, koltuk ve perdelerinde, duvar süslemelerinde goblen sanatı sıkça kullanılmıştır. Goblen sanatının Türkiye’ye gelmesi, XIX.yy’a rastlar. Geleneksel Türk el sanatlarımız açısından bakıldığında etamin veya kanaviçe işlemeye karşılık gelir. Etamin ve kanaviçede ilmekler çarpı şeklinde (X) atılırken, goblende kullanılan yarım çarpıdır (/) Günümüzde, oldukça değerli bir el işi sanatıdır. Eserin değeri, ilmek sayısına, kumaşın ebadına ve ipliğin kalitesine göre belirlenir. 

Goblen Nedir?

Goblen; kralların sanatı olarak bilinmektedir. Bu nitelemeyi, başta ortaya çıkış şeklinden almaktadır. XVII.yüzyılda Avrupa saraylarında sarayların dışı gibi içi de görkemli döşenirdi. Sarayın halılarından kapılarına, perdelerine, koltuklarına kadar her bir eşyada krallığa yakışır bir stil, ihtişam aranırdı. Bu zamanda dekorasyon, en ihtişamlı devirlerini yaşamıştır denebilir. Duvarlardaki resim ve tasvirler, koltukların yüz işlemeleri, perdeler, “goblen” denilen bu sanatın doğuşunu ortaya koymuştur. 1662 yılında Fransa'da sarayın bu ihtiyaçları için özel bir imalathane kurulmuştur. Bu imalathane, Gobelins adında bir ailenin sahip olduğu köşkte bulunduğu için ismini buradan almıştır. İmalathaneyi kuran kişi de Colbert'tir. Colbert, Kral XIV. Louis için çalışmalarına burada başlamıştır.

Yapımı Sabır Gerektiriyor

Colbert ve Le Brun, 1667'de Kraliyet Mobilyaları Üreticisi fermanını aldıktan sonra, faaliyet alanlarını genişleterek, çeşitli imtiyazlar elde etmişlerdir. Colbert'in ölümünden sonra idari çekişmeler ve savaş yüzünden fabrika kapanmıştır. Fakat Le Brun'un bu sanat üzerindeki hâkimiyeti 30 yıl sürmüştür. Goblen eserlerinin kronolojik sıralamasını yapmak anlamlı olmamaktadır. Eserlerin hazırlanması çok uzun yıllar sürmektedir. Örneğin “Don Kişot'un Hikâyesi” adlı eserin tamamlanması 80 yıl sürmüştür. Bazı eserler de tekrar tekrar tezgâha konmuştur. Bu nedenle eserleri özgün karakterlerine göre gruplandırmak daha doğru olacaktır.

İlk dönemde; İtalyan freskleri uyarlanmıştır ki, en orijinal çalışmalar bunlardır. Sonraki dönemde; Le Brun geleneğinde, dekoratif kompozisyonlar, mitolojik ve dini konular ve güncel tarih konularının işlenmesi üzerine kuruludur. XVIII.yüzyılda, goblen üstatları, grotesk sanat ve türevlerini konu almışlardır. XVIII.yüzyılın sonlarında ise, eserler, sanatsal bir fakirlik ve taklit kurbanı olmaktan kurtulamamıştır. Ancak XIX. yüzyıl başında; Claude Monet gibi ressamların katılması, bir canlılık getirmiştir.

XX.yüzyılda Gulliaume Janneau, eski denenmiş usullere dönmüş, renklerde ve tonlarda sayıyı azaltarak, goblen halıcılığında yeni bir çığır açmıştır. Goblen, üretiminde, büyük halı tezgâhlarına benzer tezgâhlar kullanılagelmiştir. Ünlü goblen örnekleri duvar için yapılmış tablo-halılar şeklinde Louvre, Versailles, Musee de Bruksels, Musee de Angers'de bulunmaktadır.

Türkiye'ye XIX. Yüzyılda Girdi

Ülkemize XIX.yüzyılda giren bu sanat, daha çok Batılı diplomatlar ve azınlıklar yolu ile gelmiştir. Goblen; günümüzde, ev ve işyerleri için tablo, koltuklar ve puflar için kaplama kumaşı olarak, koltuk ve kanepeler için şal olarak kendisini göstermektedir. Bugün gelişen ev tekstili sektörü alanında goblen sanatının önemli bir geleceği vardır. Ancak, işlenmesinin zaman ve sabır gerektirmesi, malzemenin pahalı olması, yaygınlaşmasının önüne geçmiştir. Gelir ve kültür düzeyi yüksek kişilerin daha çok özel zevkleri için ürettikleri bir ürün olmuştur. İşlenmesinin dikkat ve sabır gerektirmesi, seri üretim yapılmasını engellemektedir.

Nasıl Yapılıyor?

Hazır sert özel kumaşa basılmış resmin, renklerine uygun mouline ipliklerle işlenmesi şeklinde olabildiği gibi, düz fakat telleri sayılabilir kumaş üzerine modelden bakılarak, kumaşa aktarılması şeklinde yaygın iki yol vardır. İşlemede değişik kasnak türleri işlemeyi kolaylaştırmaktadır, ancak kasnak kullanmadan da işlenebilmektedir. Kullanılan malzemeler tamamen ithaldir.

Kaynak