Pul Boncuk

İlk çağlardan günümüze kadar insanlar; duygu ve düşüncelerini bazen sözlü, bazen yazılı, bazen de çeşitli zeminlerin üzerini motiflerle bezeyerek dile getirmişlerdir. Motif olarak kayalar üzerine oyma resimler, desenler, deri üzerine nakışlar işlenmiştir. Çok eskiden kıyafetler üzerine renkli taşlar, fayans parçaları, cam ve metallerle süslemeler yapılmış; günümüzde de bu süsleme işlemleri pul, boncuk, inci, sim, straz materyalleriyle yapılmaktadır.

Pul boncuk vb. materyallerle süslenen abiye kıyafetler, çocuk kıyafetleri, spor kıyafetler, takılar, aksesuarlar, çanta ve terlikler, ev dekorasyonu ve dekoratif örtüler günümüzde çok yoğun kullanılmaktadır. Günümüzde çok rağbet gören pul boncuk işlemeleri deyim yerindeyse altın çağını yaşamaktadır. Öyle ki yalnızca el işlemesi olarak kalmayıp çok başlı sanayi makinelerinde seri olarak üretilmeye başlanmıştır.

Pul Boncuk Dikiş Tekniğinde Deseni Belirleme

Tekniğe uygun olarak seçilen desen, iş kalitesini önemli ölçüde etkiler. Pul boncuk dikiş tekniklerinde desen özelliği, uygulanacak zemin, yapılacak ürün özelliğine göre seçilmelidir. Pul boncuk, straz, inci, kurt, tırtıl gibi malzemelerin kumaş üzerine tutturulması ile yapılan bir işleme tekniğidir.

Yapımı çok eski tarihlere dayanan pul boncuk işleme tekniğine, MÖ 1000-700 yılları arasında Frigyalılar döneminde rastlanmıştır. O dönemlere ait metal, cam ve fayans boncuklarla işlenmiş kumaş parçaları bulunmuştur. Abiye kıyafetlerde çoğunlukla kullanılan pul boncuk işleme tekniği günümüzde spor kıyafetlerde, terliklerde, ayakkabılarda, çocuk kıyafetleri, ev dekorasyonu ve aksesuarlarda kullanılmaktadır. Pul boncuk yerleştirmeye uygun çok kıvrak olmayan desenler, tercih edilir. Kullanıldığı yere göre geometrik desenler de uygulanabilir (ör. kenar suları). Beyaz iş desenlerinden ve Çin iğnesi desenlerinden de yararlanılabilir.

Desen için tabiattan (çiçek, tomurcuk, yaprak, dal), geometrik şekillerden (kare, oval, üçgen vb.), işlenmiş ürünlerden, desen kitaplarından, müzelerden faydalanılır. Günümüzde; yatak takımlarında, dekoratif örtülerde, ev dekorasyonunda (abajur, mumluk vb.), her tür kıyafetlerde (abiye kıyafetler, spor kıyafetler, çocuk giysileri, gecelik ve sabahlıklarda), aksesuarlarda (şapka, fular, şal, terlik, çanta, broş, mendil, eldiven, kolye, küpeler ve düğmelerde) pul boncuk işleme tekniği kullanılmaktadır.

Pul Boncuk Dikiş Tekniğine Uygun Malzemenin Belirlenmesi

Tekniğe uygun olarak seçilen malzeme, iş kalitesini önemli ölçüde etkiler. Pul boncuk dikiş tekniklerinde malzeme özelliği, uygulanacak zemin, yapılacak ürün özelliğine göre seçilmelidir. Seyrek olmayan sık dokunuşlu bütün kumaşlar üzerinde kullanılabilir. Çeşitleri olarak deri, keçe, süet, yöresel kumaşlar (kutnu, Meydaniye), ipek, saten, kadife, tafta, organze ve benzeri kumaşlar kullanılır.

Kumaş özelliği dikkate alınarak ince dokunuşlu olan kumaşlarda astar kullanılması tavsiye edilir. Astarlık kumaşlar; organze, mermerşahi, tül veya yapılacak ürün özelliğine göre farklı kumaşlar da seçilebilir. Desenli, desensiz, sık dokunuşlu istenilen her türlü malzeme üzerine uygulanabilir. Pul, boncuk, inci gibi malzemeleri tuttururken sağlam olması için naylon iplik tercih edilir. Pul boncuk tekniğinde yardımcı iğne teknikleri kullanılırken sim, sırma, çamaşır ipeği; kumaş özelliğine göre koton iplik, orlon, yün, rafya da kullanılabilir. Çeşitli ebatlarda ve şekillerde boncuk, pul, inci, su taşları, harçlar, straz, kurt, tırtıl, çeşitli iplikler, sim, sırma gibi malzemeler pul boncuk tekniğinde kullanılan malzemelerdir.

Pul Boncuk Dikiş Tekniğinde Kumaşı İşlemeye Hazırlama

Yapılacak ürüne uygun ölçü belirlenmesi gerekir. Belirlenen ölçüler dikkate alınarak kumaşın hazırlanması gereklidir. Pul boncuk işleme tekniği giyim üzerine uygulandığında, işleme yapılacak kumaş üzerinde ilk önce kalıp çizilir. İşleme yapılacak yer belirlenir. İşleme yapıldıktan sonra kesim işlemi yapılır ve dikişe hazırlanır. İşleme için seçilen desen; parşömen kâğıdı, kalemler (2B, 2HB), toplu iğne, silgi, kalemtıraş, mezura, cetvel, kopya kâğıdı, ütü (ütüleme yolu ile çıkan desen için), ütü masası.  

Kumaşın özelliği dikkate alınarak uygun olan desen geçirme teknikleri;  çizerek desen geçirme, ütüleme yolu ile desen geçirme, kopya kâğıdıyla desen geçirme ve deseni kumaşın altına koyarak desen geçirmedir.

Pul boncuk işlemede kumaşı germe tekniği, kumaş özelliğine göre istendiğinde kullanılabilir. Kumaşı kâğıtla germe tekniği, bu işleme için uygundur. Pul boncuk işleme tekniğinde, kullanılan malzemeler zarar görebileceğinden genelde kasnakla germe tekniği uygulanmaz. Uygun görüldüğü takdirde, malzemelere zarar vermeden germe işlemi yapılmalıdır.

Pul Boncuk Dikişleri Yapma

Pul ve boncuk dikiminde altı temel dikiş tekniği kullanılmaktadır. Bu teknikler desenin ve ürünün özelliklerine bağlı olarak uygulanır.

Pul Dikme Teknikleri

Pullar, kullanılacak ürüne ve desene uygun olarak çeşitli şekillerde dikilirler: Tek olarak yan yana, boncuk aracılığıyla, tek olarak üst üste, makine dikişiyle, zincir iğnesiyle ve iğne ardıyla.

Boncuk Dikme Teknikleri

Boncuklar; uygulanacak yere, kullanılan diğer malzemeler ve desen özelliğine göre değişik şekillerde dikilebilir:  Makine dikişiyle, blonya iğnesiyle.

Uzun boncuk dikmede uzun boncuklar, desen özelliğine göre kullanılır.

Straz dikme tekniğinde strazın büyüklüğüne göre tutturma tekniği değişir. Düğme diker gibi tutturulur.

Pul Boncuk Tekniğinde Kabartma Yapma

Kabartma tekniği, işlemeye hacim vermek için yapılır. Yuvarlak hatlarda yapılması uygundur. Kabartma tekniği yapıldıktan sonra süsleme uygulanır.

Pul Boncuk İşleme Tekniğinde Dikkat Edilecek Teknik Esaslar 

Deseni çizerken çok koyu çizmeyiniz. Kumaşın ütülü olmasına dikkat ediniz. Pul boncuk dikilirken, sağlam iplikle dikiniz. Başlarken, ipinizi sıkıca tutturunuz. Kullanılan malzeme renginde iplik kullanınız. İşlemesi biten ürünün üzerine ütü basmayınız. Pamukla kabartılarak yapılan işlemelerde, alta konulan organzenin işleme, kumaşının en boy ipliğiyle aynı boyda olmasına dikkat ediniz.  Alta konulan organzenin boy ipliği yönünde çıtlatınız. Kabartılarak çalışılan motiflere fazla pamuk doldurmayınız. Doldurma işlemi bittikten sonra açılan kesiği çırpma dikişiyle tutturunuz.

Yardımcı İğne Tekniklerini Yapma

Pul boncuk tekniğinde kullanılan yardımcı iğne teknikleri; aplike, Çin iğnesi ve basit nakış iğne teknikleridir. Bu teknikler; yapılan ürüne, desen özelliğine, kişisel zevke ve kullanım yeri dikkate alınarak seçilir ve uygulanır.

Aplike

Desenli veya düz kumaşlar ya da süet, deri gibi malzemelerden kesilen motifleri bir fon üzerine yardımcı iğne teknikleri kullanarak yapıştırma, tutturma, kapama tekniğidir. Aplike iki şekilde yapılır;  Kapalı aplike (kapama aplike), Açık aplike (düz aplike) gibi çeşitleri vardır. Aplike yapılırken dikkat edilecek en önemli nokta, kumaş özelliklerinin aynı olması ve kumaşların en boy ipliklerinin aynı yönde olmasıdır. Aksi halde üste konan parçanın şekli bozulur.

Çin İğnesi

Renkli ipliklerin birbiri içine girerek kaynaştırıldığı bir işleme tekniğidir.  Düz Çin iğnesi, Gölgeli Çin iğnesi, Fantezi Çin iğnesi gibi işleme teknikleri vardır. Çin iğnesinin bir diğer adı da “iğne boyası”dır.

Basit Nakış İğne Teknikleri

Pul boncuk dikişleri tekniğinde, yardımcı iğne olarak diğer tekniklere göre daha fazla kullanılır. Tek ya da birkaç iğne tekniğinin birlikte kullanılarak yapılmasından oluşan işleme tekniğidir. Genelde yardımcı iğne olarak tamamlayıcı bir tekniktir. Tek başına da yapıldığında güzel işlemeler meydana gelir. Basit nakış iğne teknikleri;  düz iğneler, ilmikli iğneler, zincirli iğneler, düğümlü iğneler, karışık iğnelerdir.

Kenar Temizliği Yapma

Kenar temizleme teknikleri, işleme yaptığımız kumaşa güzel ve temiz bir görünüm vermek amacıyla kullanılır. Bu teknikler; kullandığımız kumaşa, uygulanan tekniğe, kişisel zevke ve kullanım alanına göre değişiklikler gösterir. Pul boncuk dikişleri tekniğinde de bu özellikler göz önüne alınarak aşağıda saydığımız kenar temizleme teknikleri uygulanır. Bunlar;  köşe yaparak kenar temizleme tekniği, iğne oyasıyla kenar temizleme tekniği, hazır bant ve harçlarla kenar temizleme tekniği ve püskül yaparak kenar temizleme tekniğidir.

Kaynak