Mum Yapımı

Renk ve şekilleriyle evleri süsleyen ve yaydığı hoş kokularla ortamın havasını güzelleştiren dekoratif mumları satın almak yerine evde de yapmak mümkün. Kötü kokuları bastırarak hoş kokular yayan, ayrıca dekorasyona kattığı hava ile ortamda farklı bir ambiyans yaratan kokulu mumlar, aktarlardan kolayca sağlanabilecek malzemeler ile daha ucuza mal edilebilir. Ayrıca hazırlama sırasında ufak dokunuşlarla özgün tasarımlar haline dönüştürülebilecek mumlar, sadece ev dekorasyonu için değil, hediye etmek amaçlı da kullanılabilir.

Evde kendi başıma mum nasıl yapabilirim deyip geçmeyin, bu işten para bile kazanabilirsiniz veya sadece bir hobi olarak değerlendirip, evinizi kendi elinizle ürettiğiniz birbirinden güzel mumlarla süsleyebilir ve sevdiklerinize hediye edebilirsiniz.

Mum yapımı oldukça basittir. Önce malzemelerin temini ile başlayalım.

Mum yapımında kullanılan malzemeler

1.Ham parafin

2.Stearin

3.Eritme için dar ve geniş metal kaplar (Benmari usulü-sıcak su ile eritme tekniği)

4.Mutfak terazisi

5.Çelik ve spatula (ya da benzeri el âletleri) iplik

6.Kalıbı yağlamak için özel yağlar veya Arap sabunu

7.Renklendirmek için pigment boya (toz)

8.Kokulandırma için hazır kokular, kokulu yağlar.

Mum yapım aşaması

Hazır kalıp halinde satın aldığınız parafini eritme kalıbımıza sığacak kadar parçalar haline getiriyoruz.  Eritme kabı olarak evde artık kullanmaktan vazgeçtiğiniz kahve cezvesini kullanabilir veya sadece bu iş için bir tane ucuz cezve alabilirsiniz. Eritme kalıbında koyduğumuz parafinin içerisine %10 - 15 oranında stearik asit ekliyoruz (Stearin). Örneğin 1 kg parafin için 100 - 150 gram stearin.

Mumum eritilmesi (Benmari usulü)

Eritme kabımızın sığacağı büyüklükteki bir kabın içerisine bir miktar su doldurduktan sonra, içine parafini ve stearin eklediğimiz eritme kabımızı yerleştiriyoruz. Suyun ısısı arttıkça eritme kabımızdaki ham malzeme yavaşça erimeye başlayacaktır. Bu erime yaklaşık 60-80°C arasındadır. Erime hızlandığında ocağın altını bir miktar kısabilirsiniz. Kaptaki suyun bitmemesine ve eritme kalıbının doğrudan ana kap ile temas etmediğinden emin olun. Parafin tamamen sıvı hale gelince eritme işlemine son verin.  Dikkat edilmesi gereken konu: parafin petrol esanslı yanıcı ve parlayıcı bir maddedir. Yaklaşık 270°C’de alev alır. Sıcak parafin derinizi tahriş edebilir hafif yanıklara neden olabilir. Dikkat edin!

Kalıbın hazırlanması

Eğer kendinden hazır mumlu bir fitil kullanmıyorsanız kullanacağınız ipimizi kaptaki erimiş parafine batırarak mumluyoruz.  Mumun soğuduktan sonra kalıba yapışmaması ve rahat ayrılması için kalıbımızı yağlıyoruz. Fitili kalıptaki delikten geçirdikten sonra dökeceğimiz parafinin sızmaması için bir parça macun ile kapatıyoruz (cam macunu, kil, model hamuru, oyun hamuru vb türde macunlar kullanabilirsiniz). Fitili kalıbın içinde ortaladığınızda ve sabitlediğinizde artık döküm işlemine hazırsınız demektir.

Koku ve renk ekleme

Pigment boyamızı azar azar ekleyerek uygun rengi elde edene karar devam edip sonra boya tüm parafine karışıp kaybolana kadar karıştırıyoruz. Kokulandırma işlemini de aynı renklendirme işlemi gibi tekrarlıyoruz. 

Döküm soğutma ve kalıptan çıkarma

Kalıbın büyüklüğüne ve ortam sıcaklığına göre soğuma süreci farklılık gösterecektir.  Mum soğudukça içe doğru çökmeler oluşabilir, bu boşluklara tekrar parafin dökerek dolduruyoruz.  Not: Kalıp ne kadar soğursa ayrılma işlemi o kadar kolay olacaktır. Acele etmeyin. Normal oda sıcaklığında (20 °C) mumum tamamen soğuması 7-8 saat sürebilir.  Kalıptan çıkardığınız mumun tabanı düz değilse tavaya az miktar yağ koyup istediğiniz düzlüğü elde edebilirsiniz. Kalıptan çıkarmakta zorlanıyorsanız henüz soğuma işlemi bitmemiş demektir.  Mumun yüzeyi eski bir naylon çorap ya da pamuklu bir kumaş ile hafifçe silinerek daha parlak ve temiz bir görüntü sağlanabilir. Uyarılar: Mum dökümünde kullanılacak malzemeler; ısıtıcı, eritme kabı, parafin, stearik asit, kalıp, fitil, (varsa) fitil tutacağı, koku, boya, termometre, eldiven v.s çalışma alanında hazır olmalıdır.

Eritme kabının hacmine göre küçük parçalara ayrılan parafinler ve ilave edilecekse stearik asit (% 10- 15 oranında) eritme kabına konulur. Direkt olarak açık alevin üzerine konulan eritme kabındaki parafin yüksek ısıya maruz kalmaması için başlangıçta kısık alevde eritmeye başlanmalıdır. Parafin eridikçe kısık alev açılabilir. Doğru eritme yöntemi benmari yöntemi (çift çıdarlı kaplar) ile eritmektir. Parafin donduğunda lavabonuz tıkanabileceğinden parafin artıklarının lavabo ve pis su borularına dökülmemesi gerekir. Yüksek sıcaklıkta 270°C'de tutuşabileceği ihtimali göz önüne alınarak parafin eritilirken alevden uzak tutulmalıdır. Parafin kalıba dökülürken çok sıcak olması nedeniyle eldiven kullanılmalıdır. Sıcak kalıp soğutucuda uzun süre bekletilirse mum çatlayabilir. Mum kalıbı daha sonraki kullanımlar için temiz tutulmalıdır. Alüminyum veya metal kalıpların temizlenmesi için kalıp ısıtılmalı ve temizlenmeli, plastik kalıplar ise bir bez ile ovularak temizlenmelidir.

Tarihi

Mısır ve Girit'te bulunmuş en az 5000 yıllık şamdanlardan anlaşılabileceği üzere avus, Antik Çağ'ın ilk buluşları arasındadır. Orta Çağ'da ise Avrupa'da kullanılan mumlar, donyağından yapılmaktaydı.1292 yılına ait bir vergi listesine göre ise, Paris'te 71 tane mum yapımcısı yaşamaktaydı.

1800'lü yıllarda Fransız kimyacı Michel-Eugéne Chebreul, yağdaki gliserinden yağ asidini ayırarak daha kaliteli mumların yapımında kullanılan stearik asidi üretmiştir. Daha sonraları ise mum malzemesi yapmakta yeni işlemler öğrenilmiştir. Stearik asitten ayrı, iki önemli malzeme daha bulunmuştur: İspermeçet balinasının kafa boşluğundan elde edilen ispermeçet ve petrolün bir yan ürünü olan parafin.

Bu buluşlardan sonra, parafin ve stearik asitle hazırlanan karışım, mumun temel malzemesi hâline gelmiştir. Ancak günümüzde mum olarak anılan yani stearik ve ham parafinle karıştırılmış olan karışım kabaca mum olarak nitelendirilse de gerçekte bu ikisinin karışımı mum olarak yeterli bir kalite için eksiktir. Bu karışımın içine %3 oranında serezin, % 5 oranında sertleştirici wax katılırsa karışım tam bir kıvamı yakalayarak daha saydam ve sert olacaktır. Yanışta ise mum sertleşerek yanış süresi diğer karışımlara oranla %30 daha uzun yanacaktır. Önglü mumlarda ise bu karışım net bir önglenme ve mermerimsi görüntüyle olması gerektiği gibi öngte ve sertlikte olacaktır. Ayrıca bu karışım yaz sıcaklarındaki 40 derecelerde diğer karışımlarda olduğu gibi çok çabuk yumuşamadan sertliğini koruyacaktır. Bu karışımları birçok kişi bir arada kullanmaz. Gerek duymaz.

Mumdan yanarken, alevden çıkan ısı, fitilin dibindeki katı mumu sıvılaştırır. Bu eriyik, kılcal hareket sonucu fitilden yukarı doğru çıkar, sonra da ısı nedeniyle buharlaşır. Bu mumun fitilinin kesinlikle pamuk ipliği olmak zorundadır. Mum buharının yanmasıyla da alev oluşur. Bu böyle bir döngü hâlinde, avus bitene dek devam eder. Günümüzde mum artık bilindik kalıpların çok dışında ve çok değişik yerlerde kullanılmaktadır. Bunun için mumları ihtiyaç durumuna göre sınıflara ayrılmıştır: 1.Tüketilen mumlar, 2.Dekoratif mumlar. Hammaddenin içeriği hiçbir şekilde değişmezken katkılarından dolayı yanış süresi, yanış şekli ve malzemenin sertliği farklılıklar gösterir. Parafinin içine katılan stearik asit ve diğer yan malzemelerle bunun kalitesini arttırmak. Mum ne kadar yumuşak olursa o mumun yanış süresi de o kadar kısa olacaktır. Mumun yanış süresi ve kalitesi tamamen malzemenin sertliği ve içindeki katkılarıyla doğru orantılıdır. Mumun yakılma alanları mutlaka rüzgârsız ve cereyansız alanlar olmalıdır. Mumun yanış sırasında fitilindeki ateşin kesinlikle sağa ve sola sallanmadan dimdik olarak yanması gerekir. Ola ki aksi bir durum olursa avusun yakıldığı ortamda görünmeyen isler olacaktır.

Mumdaki yağ oranı parafine dokunarak anlaşılabilir. Bunun için de parafini elle ezerek ve dokunarak sürtünme yoluyla ele gelen yağ ile ölçebilirsiniz. Eğer bu dokunuşla mumun yağı elinize gelir ise bu, mumun yağının fazla olmasının bir işaretidir. Bu durum ise avusun yanışı ve mekân sıcaklıklarında çok tercih edilmeyen bir malzeme olarak nitelendirilir. Avusun yapılışıyla ilgili olarak detayları çok iyi okuyup doğru uygulamak gerekir. Bu nedenle de ev ortamında mum yapmak tehlikelidir. Çok risklidir. Karışımların yapıldıktan sonra mum ateş üzerinde uzun süre bırakılırsa bir süre sonra kaynar ve buharı alev alabilir. Bu nedenle parafinin ısıtılarak ateş üzerinde bırakmak çok tehlikelidir.

Kullanımı

Elektriğin icadından önce, mumlar, gaz lambalarıyla birlikte aydınlanmanın en önemli araçlarından olmuşlardır. XXI. yüzyılda ise mumlar daha çok süs eşyası konumundadırlar. Doğum günü pastalarının üzerinde, şık görünmesi istenen yemek masalarında, yumuşak, ılık bir ambiyans yaratılmak istenen her yerde mumlara rastlanmaktadır. Mumlar geçmişten bugüne, pek çok dinde ve dinsel âyinlerde kullanılmaktadır.

Kaynak

http://www.unutulmussanatlar.com

https://tr.wikipedia.org